Đền Vua Bà tọa lạc tại làng Diềm, xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh, truyền rằng đền thờ Thủy tổ quan họ và nổi tiếng với lễ hội quan họ từ rất lâu đời.

Bà là công chúa – con gái của vua Hùng Vương. Khi bà chuẩn bị tới tuổi cập kê đã có rất nhiều người đến cầu hôn. Vua cha liền tổ chức hội cướp cầu để chọn phò mã song bà không ưng thuận lấy người thắng cuộc và xin với vua cha cho đi chu du trong nước. Bà và các thị nữ vừa rời khỏi kinh thành thì có cơn mưa giông to, gió lớn ập đến, cuốn cả đoàn người lên trời rồi lại giáng xuống làng Diềm ngày nay. Làng Diềm khi đó là vùng đất hoang dã, cây cối um tùm, rậm rạp. Bà đã cho khai phá đất hoang, bờ bãi và lập nên làng xóm, mở ruộng đất, dựng vợ gả chồng cho mọi người. Bà còn dạy cho người dân ở nơi đây cách làm ruộng, trồng dâu, nuôi tằm, trồng mía kéo mật. Bà sáng tác ra các bài ca và dạy nam thanh nữ tú hát. Sau khi bà mất, dân làng lập đền thờ tôn vinh bà là Vua bà – Thủy tổ Quan họ và là Thành hoàng làng.

Đền Vua Bà vốn được khởi dựng từ lâu đời nhưng đã qua nhiều lần tôn tạo. Đền Vua Bà còn bảo lưu được nhiều cổ vật quý như ngai bài vị, tượng thờ, sắc phong, hoành phi, câu đối và nhiều đồ thờ tự khác. Tại tòa Tiền tế, gian giữa treo bức hoành phi khá lớn, chạm khắc trang trí đẹp, sơn son thiếp vàng rực rỡ, 2 bên cột là câu đối cổ ca ngợi công đức của Vua Bà được thờ ở đây. Hậu cung là nơi thờ phụng tôn nghiêm, có án thờ và phía trên là ngai bài vị, tượng Vua Bà và nhiều đồ thờ khác. Ngai bài vị bằng gỗ chạm rồng, mây, hoa lá, sơn son thiếp vàng mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Tượng Vua Bà ngồi ở giữa, 2 tay để nhẹ nhàng trên đùi, đầu đội mũ vương miện có đính nhiều bông hoa; khuôn mặt hiền hậu, tai to dài, cổ 3 ngấn đeo vòng trang sức; áo khoác ngoài mềm mại. Trên án thờ còn là những đồ thờ tự cổ quý khác như bát hương, lộc bình, đài nước, cây đèn, cây nến, lọ hương hoa và đáng chú ý là 3 quả cầu gỗ sơn đỏ đặt cạnh ngai thờ là vật gắn với tục cướp cầu của hội đền Vua Bà. Đó còn là 1 đạo sắc phong phong cho người được thờ.

Theo tục lệ làng Diềm, hàng năm cứ đến ngày mùng 6 tháng 2 âm lịch đền Vua Bà lại được mở hội. Ngày mùng 5 dân làng làm lễ mở cửa đền và lễ dâng hương, lễ cầu mưa rửa đền. Sáng mùng 6 chính hội dân làng tổ chức tế lễ thần, trong nghi lễ có hát quan họ thờ thần với những giọng lề lối ca ngợi công đức của Vua Bà và cầu Đức Vua Bà cho mưa thuận gió hòa để mùa màng bội thu. Tiếp theo là lễ rước kiệu Vua Bà quanh làng. Trong hành trình rước lễ, người dân và du khách được hòa mình vào không gian đậm chất quan họ. Sau phần lễ là phần hội với nhiều trò vui chơi giải trí như cướp cầu, giao lưu quan họ… Có thể nói, quan họ là nam châm thu hút khách thập phương của hội làng Diềm. Hội Diềm tuy chỉ mang tính chất lễ hội của 1 làng song lại trở thành điểm hẹn văn hóa của hàng nghìn lượt khách thập phương.